Zorg stevent af op groot tekort operatiecapaciteit

Voor 2030 dreigt zelfs dat 18 tot 20 procent minder geopereerd kan worden. Dit kost de samenleving levensgeluk en drukt de winst van ziekenhuizen.

De personeelstekorten in de ziekenhuizen zijn sinds 2021 sterk opgelopen, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). In de algemene ziekenhuiszorg en de zelfstandige behandelcentra is het tekort tussen voorjaar 2021 en voorjaar 2022 met 62 procent toegenomen tot 6.750 vacatures (3,2 procent van het aantal banen). De arbeidsmarktmonitor van ABN AMRO geeft aan dat het met name verpleegkundigen betreft; maar liefst de helft van de vacatures voor reguliere verpleegkundigen is onvervulbaar.

Deze tekorten zijn nog maar het begin van wat de zorgsector te wachten staat als er niet ingegrepen wordt. Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) berekende begin dit jaar dat de tekorten in de totale zorgsector – dus inclusief onder meer verpleeg- en thuiszorg – in 2030 kan oplopen tot 117.000 werknemers.

De vacaturecijfers van het CBS tonen een nog grimmiger beeld. In het eerste kwartaal 2021 had de hele sector 36.000 vacatures en een jaar later 56.600. Als deze toename zich in hetzelfde tempo doorzet, levert dit 180.000 vacatures in 2030 op, waarvan dan 30.000 vacatures voor de medisch specialistische zorg, de bottleneck als het gaat om operatiecapaciteit. Aan het einde van het eerste kwartaal van 2022 leidde een vergelijkbaar tekort aan personeel (3,2 procent vacatures en 8,8 procent ziekteverzuim) al tot een reductie van de operatiecapaciteit met 18 procent. Dit tekort is gelijk aan het aantal vacatures volgens de prognose van VWS. Dit zou dan dus ook betekenen dat in 2030 eveneens 18 procent minder operaties verricht kunnen worden dan waarvoor capaciteit is. Als de trend doorzet gaat het zelfs om 20 procent.

Het niet kunnen leveren van de zorg die wel gepland was, heeft ook gevolgen voor de financiële resultaten van de ziekenhuizen. Die zijn namelijk berekend op volle bezetting. Wat het uitstel voor dit jaar precies betekent, is nog niet helder, maar de kans is aanwezig dat een groot aantal zorginstellingen in de rode cijfers belandt. De sterke inflatie waarop ook niet gerekend was toen de kostprijzen werden berekend waarop de verzekeraars hun vergoedingen baseren, geeft eveneens kopzorgen.

Het is tijd voor een trendbreuk in het alsmaar oplopende personeelstekort. Een versnelling in de digitalisering van de zorg voor chronische aandoeningen zou de zorgwekkende ontwikkelingen deels een halt toe kunnen roepen. Digitalisering betekent in dit geval dat de patiënt zelf zijn medische toestand kan toetsen, en daarmee in staat is om te bepalen wanneer het nodig is om voor een ingreep naar het ziekenhuis te komen. Als er weinig of geen personeel meer nodig is voor controlebezoeken en als het aantal spoedopnames daalt doordat patiënten eerder aan de bel trekken, kan extra personeel vrijkomen worden voor het uitvoeren van operaties. Het hoge ziekteverzuim door de zware werkdruk van dit moment is een extra reden om de digitalisering te versnellen.

Investeringen in digitale zorg zijn al jaren een taai onderwerp. Het vereist veel verandering, zoals het delen van data, delen van verantwoording met andere zorgprofessionals buiten het ziekenhuis en het verdelen van taken tussen ziekenhuizen. Daarnaast hebben de investeringen tot dusver alleen geresulteerd in oplopende kosten en minder inkomsten voor ziekenhuizen. Nu het aantal uitgestelde operaties door personeelstekorten blijft oplopen dalen de inkomsten nog sneller en kan de financiële stabiliteit van het ziekenhuis in het geding komen met verdere negatieve gevolgen voor de operatiecapaciteit. Het is aan de sector om structurele veranderingen door te voeren zodat met een meer efficiënte inzet van personeel wel de benodigde zorg geleverd kan worden.

• RIVM-rapport, Corona kost gezonde levensjaren
• Nza, Monitor toegang tot de zorg
• CBS, Vacatures zorg
• Anja van Balen, ABN AMRO Sector Banker Healthcare

Lees verder in de sector Zorg

In de komende jaren verandert de sector om meer zorg te kunnen leveren met minder middelen. De vraag naar zorg neemt verder toe door vergrijzing terwijl nauwelijks meer zorgpersoneel aangetrokken kan worden. Innovatie en samenwerking maken het werk makkelijker en leuker, waardoor de zorgverlening houdbaar en van hoge kwaliteit blijft.

Bekijk alle artikelen

Ondernemen in onzekere tijden

Het zijn onzekere economische tijden voor ondernemers en consumenten. Zaken als de inflatie, de stikstofcrisis, de energieprijs en het personeelstekort houden veel mensen bezig. Gaan we een recessie tegemoet? Of blijft de economie groeien? Kom hierover meer te weten.

Lees meer